Οπλισμένος με ένα πληκτρολόγιο κι ένα ποντίκι, ο σύγχρονος χρήστης μπορεί να γίνει πραγματικός δικτάτορας για εταιρείες που του προσφέρουν προϊόντα και υπηρεσίες. Ο καθένας μπορεί άμεσα να δηλώσει εάν είναι ένας ευχαριστημένος καταναλωτής ή όχι, να αγοράσει ένα προϊόν σε πραγματικό χρόνο ή να “ψηφίσει”, από την άνεση του καναπέ του, ποιος προμηθευτής θα είναι ο ηγέτης της αγοράς. Η μάχη για να κερδίσεις κάθε μία παραγγελία είναι μία μάχη για ενάντια στο χρόνο και υπέρ της ευκολίας. Η ταχύτητα αποτελεί αποφασιστικό κριτήριο στην επιλογή ενός e-shop από έναν καταναλωτή για να παραγγείλει το νέο “έξυπνο” τηλέφωνό του, πόσα κλικ θα χρειαστεί να κάνει και εάν τελικά θα κερδηθεί ή όχι ως πελάτης .
Να καταφέρεις να πάρεις την ειλικρινή γνώμη κάποιου είναι επίσης θέμα ταχύτητας και ευκολίας. Αν υπάρχει η δυνατότητα γρήγορης επιλογής μιας σωστής απάντησης, τότε ο ερωτηθέντας θα συμπληρώσει με ακρίβεια και ειλικρίνεια ολόκληρη την έρευνα. Αν, όμως, κάποιος βρεθεί αντιμέτωπος με πολλές μπερδεμένες εναλλακτικές, το πιο πιθανό είναι ότι το συγκεκριμένο άτομο δεν θα συμπληρώσει ολόκληρο το ερωτηματολόγιο.
Πώς λοιπόν κατασκευάζουμε ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής με την ευκολότερη δυνατή επιλογή απαντήσεων;
Γνώση του αντικειμένου
Όπως ήδη αναφέραμε στο άρθρο για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των ανοιχτών και κλειστών ερωτήσεων, ο συγγραφέας ενός ερωτηματολογίου πρέπει να κατανοεί σε βάθος το αντικείμενο που διερευνά. Πρέπει να είναι ικανός να προβλέψει όλες τις πιθανές απαντήσεις. Αν ο ερωτηθέντας δεν μπορεί να βρει τη “δική του” απάντηση από τη λίστα των εναλλακτικών, δεν θα έχει τη δυνατότητα να δώσει μια ειλικρινή και αληθινή απάντηση. Είτε θα προσπεράσει την ερώτηση, είτε θα υποχρεωθεί να επιλέξει μία απάντηση που δεν ανταποκρίνεται στην άποψή του. Για τον συγγραφέα της έρευνας αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα τη συλλογή ατελών ή ανακριβών δεδομένων. Κατ’ επέκταση, η έρευνα θα οδηγήσει σε λανθασμένα συμπεράσματα.
Για παράδειγμα, η ερώτηση “Ποια είναι τα κύρια προβλήματα του ίντερνετ σήμερα;” με πιθανές απαντήσεις “ανεπιθύμητη αλληλογραφία”, “παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων” και “μεγάλος όγκος ανακριβών πληροφοριών”, αφαιρούμε τη δυνατότητα μιας ειλικρινούς απάντησης στους συμμετέχοντες που αντιμετωπίζουν προβλήματα με διαδικτυακές πληρωμές, πλοήγηση, προστασία προσωπικών δεδομένων, πορνογραφία, κ.λπ. Ο δημιουργός της έρευνας πρέπει να προβλέψει όλες αυτές τις πιθανές απαντήσεις. Αν είναι αδύνατο, σε αυτές τις περιπτώσεις είναι προτιμότερο να επιλέγεται μία ανοιχτή ερώτηση ή τουλάχιστον μία υβριδική ερώτηση.
Γιατί πρέπει να επιτρέπουμε στο χρήστη να χρησιμοποιεί τα δικά του λόγια
Οι ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής συλλέγουν δεδομένα που είναι εύκολο να αναλυθούν. Είναι δεδομένα που μπορούν εύκολα να επεξεργαστούν σε έναν υπολογιστή. Με το κατάλληλο λογισμικό όλες οι τάσεις και οι συσχετισμοί μπορούν εύκολα να αντληθούν από αυτά τα δεδομένα.
Σε έρευνες μεγάλου μεγέθους, στις οποίες συμμετέχουν χιλιάδες άτομα, ερωτήσεις αυτού του τύπου είναι σαφώς πιο επιθυμητές, καθώς τα δεδομένα που συλλέγονται είναι ομοιογενή και εύκολα στην επεξεργασία. Ταυτόχρονα, μια παρόμοια έρευνα μπορεί να συμπληρωθεί πιο γρήγορα. Και αυτό σημαίνει ότι μονάχα ένα μικρό ποσοστό συμμετεχόντων δεν θα την ολοκληρώσει -ο επιθυμητός στόχος κάθε ερευνητή.
Χάρη σε αυτά τα χαρακτηριστικά, αυτή η μέθοδος απαιτεί και χαμηλότερα κόστη.
Τύποι ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής
Η δομή πιθανών απαντήσεων σε ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής διαφέρει ανάλογα με τον τρόπο που θέλουμε οι συμμετέχοντες να απαντήσουν. Ορισμένες ερωτήσεις ζητούν μονάχα μία απάντηση. Άλλες παραθέτουν μία λίστα με πολλαπλές απαντήσεις. Ενώ άλλες ζητούν μία αξιολόγηση, μία δήλωση γνώμης ή αισθημάτων.
Υπάρχουν αρκετοί βασικοί τύποι διαφορετικών ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής. Στο Survey.gr υπάρχουν διαθέσιμες τόσο στην “αγνή” τους μορφή (σύμφωνα με τη θεωρία) αλλά και σε πολλαπλές άλλες εκδοχές -για τη διευκόλυνση του ερευνητή και του ερωτηθέντα.
Κουμπιά (radio buttons): Τα κουμπιά είναι οι μικροί κύκλοι που βρίσκονται τοποθετημένοι μπροστά από κάθε πιθανή απάντηση (στα αριστερά), τα οποία ο ερωτηθέντας πατά για να επιλέξει την απάντησή του.
Τα κουμπιά συνήθως χρησιμοποιούνται όταν ο ερωτηθέντας πρέπει να επιλέξει μονάχα μία απάντηση, διαλέγοντας από μία προκαθορισμένη λίστα επιλογών. Αυτό ισχύει και όταν τα κουμπιά χρησιμοποιούνται σε έρευνες με μια πιο περίπλοκη δομή, όπως είναι οι κλίμακες αξιολόγησης.
Κουτιά (checkboxes): Με αυτή την επιλογή τοποθετούνται μικρά τετράγωνα κουτιά μπροστά από καθεμιά από τις πιθανές απαντήσεις για να επιλέξει ο ερωτηθέντας. Συνήθως αυτός ο τύπος χρησιμοποιείται για ερωτήσεις, στις οποίες ο ερωτηθέντας μπορεί να επιλέξει περισσότερες από μία απαντήσεις.
Ο ερευνητής οφείλει να υποδείξει στους ερωτηθέντες με σαφήνεια πόσες απαντήσεις μπορούν να επιλεχθούν. Συνήθως αυτό επιτυγχάνεται εύκολα με τη χρήση μίας πρότασης, όπως “Μπορείτε να επιλέξετε έως τρεις απαντήσεις” ή “μπορείτε να επιλέξετε πολλαπλές απαντήσεις”.
Πτυσσόμενα μενού (drop down menus): Αυτή η επιλογή είναι χαρακτηριστική του ψηφιακού περιβάλλοντος. Επιτρέπει σε ένα χρήστη να επιλέξει μία απάντηση από μία λίστα με πολλαπλές επιλογές.
Τα πτυσσόμενα μενού συνήθως χρησιμοποιούνται όταν υπάρχει ένας συγκεκριμένος αριθμός από πιθανές απαντήσεις, αλλά η λίστα είναι πολύ μεγάλη και η χρήση άλλου τύπου ερώτησης θα ήταν υπερβολικά ογκώδης.
Κλίμακα (scale): Όταν θέλουμε να αξιολογήσουμε μία γνώμη, εκτίμηση ή συναίσθημα, η κλίμακα αποτελεί το καλύτερο εργαλείο μέτρησης. Ένας συμμετέχοντας πρέπει να υποδείξει πώς αισθάνεται σε σχέση με μία συγκεκριμένη δήλωση ή πώς εκτιμά μία κατάσταση. Το ένα άκρο της κλίμακας εκπροσωπεί το απόλυτα ελάχιστο ή την απόλυτα αρνητική απάντηση ενώ το άλλο άκρο το απόλυτα μέγιστο ή την απόλυτα θετική γνώμη. Συνήθως η κλίμακα διαχωρίζεται σε μονό αριθμό βαθμίδων, με το μέσο να εκπροσωπεί την ουδέτερη γνώμη.
Αυτός ο τύπος αξιολόγησης είναι γνωστός ως “κλίμακα Likert”. Εξ ορισμού, την κλίμακα Likert συνθέτουν πολλαπλές δηλώσεις με περιορισμό αριθμό πιθανών απαντήσεων οι οποίες υποδηλώνουν το βαθμό στον οποίο ο ερωτηθέντας συμφωνεί με μία δήλωση.
Η κλίμακα αξιολόγησης μπορεί να έχει τρεις βαθμίδες, για παράδειγμα “μου αρέσει”, “ουδέτερο” και “δεν μου αρέσει”. Ωστόσο, μπορεί να περιλαμβάνει ένα μεγάλο αριθμό βαθμίδων -για παράδειγμα εφτά- οι οποίες μπορούν να προσφέρουν έναν υψηλό βαθμό ανάλυσης κατά την επεξεργασία των δεδομένων. Πιο συχνά, χρησιμοποιείται μία κλίμακα πέντε βαθμίδων. Αυτή επιτρέπει ένα σημαντικό βαθμό ανάλυσης, χωρίς να μπερδεύει τους συμμετέχοντες.
Συνδυασμοί: Υπάρχουν πολλοί πιθανοί συνδυασμοί επιλογών, όπως γίνεται φανερό στο Survey.gr, προκειμένου να παρουσιάσουμε στους ερωτηθέντες τις πιθανές απαντήσεις.
Για παράδειγμα, είναι δυνατό να χρησιμοποιήσουμε μια κλίμακα Likert, στην οποία η αξιολόγηση να ορίζεται με κουμπιά ή να υπάρχουν πολλαπλά κουτιά σε διαφορετικές γραμμές. Αυτό προσφέρει ευελιξία για μεγαλύτερη διευκόλυνση του χρήστη. Στη βάση όλων των συνδυασμών και μεταβλητών βρίσκονται οι τρεις βασικοί τύποι των ερωτήσεων με τα συγκεκριμένα τους χαρακτηριστικά: τα κουμπιά υποδηλώνουν τη δυνατότητα επιλογής μονάχα μίας απάντησης, τα κουτιά υποδεικνύουν δηλώσεις και η κλίμακα αξιολογήσεις.
Οι σύγχρονες τεχνολογίες επιτρέπουν την εύκολη διαχείριση πολυμέσων -εικόνες, ακόμα και βίντεο. Αυτή η λειτουργία είναι σημαντικά ανεπτυγμένη στο Survey.gr. Μία ερώτηση μπορεί να απαντηθεί με μία απάντηση -μία εικόνα με δυνατότητα μίας επιλογής, πολλαπλών απαντήσεων ή ενός πτυσσόμενου μενού.
Η ευκολία είναι προτεραιότητα
Όταν επιλέγεται ο τρόπος που θα εμφανίζονται οι απαντήσεις, ο πιο σημαντικός παράγοντας είναι η διευκόλυνση του χρήστη. Αυτή θα πρέπει να είναι η προτεραιότητα κάθε ερευνητή που δημιουργεί μία έρευνα.
Προτείνεται, πριν αποσταλεί η έρευνα, πρώτα να πραγματοποιηθεί ένα δοκιμαστικό τεστ της έρευνας σε λίγους χρήστες, το οποίο θα δείξει εάν οι ερωτήσεις είναι ευκολονόητες, αν οι απαντήσεις είναι όσο το δυνατόν πιο ευέλικτες και εύκολες στη συμπλήρωση, και αν υπάρχουν στοιχεία που μπορεί να μπερδεύουν το χρήστη.