Η σωστή προετοιμασία πριν τη δημιουργία μίας έρευνας είναι καίριας σημασίας για την επιτυχία κάθε μελέτης. Είναι σημαντικό να απαντηθούν ορισμένα βασικά ερωτήματα πριν ξεκινήσει ο σχεδιασμός συγκεκριμένων ερωτήσεων για το ερωτηματολόγιο. Η προκαταρκτική προετοιμασία είναι ουσιώδης στην επίτευξη καλών αποτελεσμάτων. Μονάχα μέσα από μία παρόμοια διαδικασία θα μπορέσει να επιτευχθεί ο σωστός σχεδιασμός, μορφή και ερωτήσεις.
Τι πληροφορίες χρειάζονται;
Το πρώτο βήμα για τη δημιουργία οποιουδήποτε ερωτηματολογίου είναι να υπάρχει μια σαφής εικόνα σχετικά με τις πληροφορίες που χρειάζεται να συλλέξουμε προκειμένου να επιτευχθεί ο σκοπός της μελέτης. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ποιες είναι οι προσδοκίες μας σχετικά με την ποσότητα και την ποιότητα των πληροφοριών που θέλουμε να εξασφαλίσουμε ως αποτέλεσμα.
Πριν ξεκινήσετε να καθορίσετε τα ερωτήματα, θα πρέπει να έχετε μία ξεκάθαρη ιδέα σχετικά με το τι θέλετε να “ακούσετε” στο τέλος της μελέτης. Ο πιο εύκολος τρόπος για αυτό είναι να φτιάξετε μία λίστα με τις συγκεκριμένες πληροφορίες που αναζητάτε μέσα από αυτή την έρευνα.
Η ύπαρξη μίας πρώτης πρόβλεψης σχετικά με το είδος των πληροφοριών που θα συλλεχθούν είναι πάντοτε ένα καλό θετικό βήμα.
Επίσης, καλή ιδέα είναι να γνωρίζουμε εξ’ αρχής τι είδους πληροφορίες θα παραχθούν αφού ολοκληρώσουμε την έρευνα. Τι είδους αναφορά θα συνταχθεί; Τι είδους γραφήματα και πίνακες θα συμπεριληφθούν σε αυτήν;
Ποιο είναι το κοινό στόχος;
Το κοινό στόχος αποτελεί βασικό παράγοντα καθώς αποτελεί το αντικείμενο έρευνας της μελέτης. Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε μια ξεκάθαρη εικόνα σχετικά με το ποιο είναι το κοινό στόχος μας και όλες οι υποκατηγορίες και υπο-ομάδες αυτού, με όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτών, όπως ηλικία, γεωγραφία, επάγγελμα κ.λπ.
Γενικά, υπάρχουν μονάχα δύο πιθανές επιλογές:
- Να διενεργηθεί η έρευνα χρησιμοποιώντας μία ολόκληρη ομάδα συμμετεχόντων (π.χ. μία έρευνα που απευθύνεται σε όλους τους εργαζόμενους μίας εταιρείας)
Ή
- Να πραγματοποιηθεί η έρευνα σε ένα δείγμα μιας ομάδας μελέτης (π.χ. μία αντιπροσωπευτική έρευνα για τους ηλεκτρολόγους μηχανικούς στη χώρα).
Όταν θέλουμε να δουλέψουμε με ένα δείγμα είναι επιθυμητό να έχουμε μία σαφή άποψη για το εύρος και τις παραμέτρους που αφορούν σε ολόκληρη την ομάδα μελέτης -για παράδειγμα, ποιος είναι ο συνολικός αριθμός των ατόμων που θα συμμετέχουν στη μελέτη, ποια είναι τα ηλικιακά όρια, αναλογία φύλων, γεωγραφική κατανομή, καθώς και η κατανομή των διαφόρων υπο-ομάδων. Οι παράμετροι του δείγματος πρέπει να εκπροσωπούν τις αναλογίες ολόκληρης της κοινότητας που μελετάμε.
Ο αριθμός των συμμετεχόντων στο δείγμα είναι επίσης σημαντικός. Όσο μεγαλύτερος ο αριθμός των συμμετεχόντων, τόσο λιγότερα θα είναι και τα στατιστικά λάθη στο τελικό αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, αν μελετάτε μία ομάδα 10.000 ατόμων, μία έρευνα πάνω σε 1.000 από αυτούς θα σας δώσει ένα 3% περιθώριο στατιστικού λάθους, μία έρευνα με 400 συμμετέχοντες ένα λάθος 5%, ενώ με 100 συμμετέχοντες, θα έχουμε περισσότερο από 10% περιθώριο λάθους.
Πόσο εύκολο είναι για τους συμμετέχοντες να απαντήσουν;
Είναι καλό να σκεφτούμε εκ των προτέρων πόσο εύκολο ή δύσκολο θα είναι για τους συμμετέχοντες να εκφέρουν άποψη για το θέμα της έρευνας και να προσφέρουν δεδομένα. Αν ο εξειδικευμένος χαρακτήρας του θέματος το καθιστά δύσκολο για τους συμμετέχοντες να εκφράσουν ελεύθερα τη γνώμη τους, να κρίνουν ή να προσφέρουν πληροφορίες, τότε είναι προτιμότερο να αναζητήσουμε έναν άλλο τρόπο για να συλλέξουμε αυτές τις πληροφορίες.
Πώς θα επεξεργαστούμε τις πληροφορίες που θα συλλέξουμε;
Η μοντέρνα τεχνολογία προσφέρει ένα μεγάλο εύρος εργαλείων για την επεξεργασία δεδομένων. Η επιλογή αποτελεί ζήτημα ευκολίας και, ως ένα βαθμό, διαθέσιμων πόρων που σχετίζονται με την επεξεργασία και διαχείριση πληροφοριών.
Πώς θα διανεμηθεί η έρευνα;
Όταν επιλέγουμε να διεξάγουμε διαδικτυακές έρευνες η απάντηση φαίνεται εύκολη, αλλά πρέπει να λάβετε υπόψη σας ποια από όλες τις διαδικτυακές μεθόδους θα είναι και ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να διανείμετε την έρευνα στη συγκεκριμένη ομάδα συμμετεχόντων.
Ένας σύνδεσμος στο διαδίκτυο που παραπέμπει σε ένα ερωτηματολόγιο είναι πιο κατάλληλος για τη συλλογή ανώνυμων απαντήσεων.
Η αποστολή ενός email είναι μια καλή επιλογή για να προσεγγίσετε μία συγκεκριμένη ομάδα συμμετεχόντων -εταιρικούς υπαλλήλους, πελάτες ενός συγκεκριμένου προϊόντος, κ.ο.κ.
Ένας ιστότοπος είναι ο χώρος όπου μια διαδικτυακή έρευνα μπορεί να στοχεύσει σε ένα κοινό που συνδέεται με κοινά ενδιαφέροντα -π.χ. το αντικείμενο του εν λόγω ιστοτόπου.
Η διανομή μέσω Facebook ή άλλου κοινωνικού δικτύου είναι κατάλληλη για δημοσκοπήσεις σε συγκεκριμένες κοινότητες -το fan club ενός brand ή ενός προϊόντος, έναν κύκλο φίλων, κ.λπ.
Όφελος για τους συμμετέχοντες
Πώς θα ωφεληθούν οι συμμετέχοντες από τη συμμετοχή τους στην έρευνα; Αυτό είναι ένα ερώτημα το οποίο δεν πρέπει να αγνοήσουμε.
Είναι επιθυμητό να συμπεριλάβουμε στη μελέτη -ή στο συνοδευτικό email- μία εξήγηση σχετικά με τον τρόπο που οι ερωτηθέντες θα συνεισφέρουν στην έρευνα με τις απαντήσεις τους. Για παράδειγμα, “Οι απαντήσεις σας θα βοηθήσουν προκειμένου να βελτιώσουμε την εξυπηρέτηση πελατών στα κέντρα μας” -κάτι παρόμοιο θα τους ενθαρρύνει να αφιερώσουν μερικά λεπτά από το χρόνο τους και να συμπληρώσουν τα ερωτηματολόγια.
Ανάλογα με τις δυνατότητες και τους στόχους του εκάστοτε ερευνητή στο διαδίκτυο, ορισμένες ανταμοιβές για τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου θα μπορούσαν να δοθούν. Αυτές μπορεί να είναι ένα μικρό δώρο, όπως ένα εισιτήριο συμμετοχής σε μία μεγάλη εκδήλωση ή συμμετοχή σε μία κλήρωση με δώρα. Γενικά, το σύστημα ανταμοιβής αυξάνει σημαντικά τα ποσοστά συμμετοχής σε μία έρευνα.
Καθορισμός σειράς
Όταν σχεδιάζετε ένα ερωτηματολόγιο είναι απαραίτητο να σκεφτείτε αν μία ομάδα ερωτήσεων θα επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο οι συμμετέχοντες θα απαντήσουν την επόμενη ομάδα ερωτήσεων που θα ακολουθήσει. Παρόμοια φαινόμενα μπορεί να προκαλέσουν στρεβλώσεις στο τελικό αποτέλεσμα της έρευνας. Ορισμένες φορές παρουσιάζοντας πολλές πληροφορίες στην αρχή ή ακόμα και η απλή παρουσίαση των στόχων της μελέτης μπορεί να προκαταβάλουν τους συμμετέχοντες. Αυτή η “προκατάληψη” αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε παρεκκλίσεις.
Ορισμένοι ειδικοί συστήνουν στην αρχή κάθε ερωτηματολογίου να τοποθετούνται κάποιες ερωτήσεις αξιολόγησης, ερωτήσεις που ζητούν την προσωπική γνώμη και στάση του συμμετέχοντα. Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτή η προσέγγιση είναι αποτελεσματική.
Επίσης, ένας άτυπος κανόνας ορίζει ότι οι ερωτήσεις που αφορούν στο προφίλ του συμμετέχοντα πρέπει να τίθενται στο τέλος της έρευνας (ηλικία, φύλο, κατοικία, κ.λπ.)
Είναι επιθυμητό στην αρχή κάθε έρευνας να υπάρχει μία σύντομη εισαγωγή που να εξηγεί τη φύση και τη σημασία του εγχειρήματος. Παρομοίως, στο τέλος του κειμένου συστήνεται να περιλαμβάνετε ένα “Σας ευχαριστούμε”!
Ο σωστός χρόνος είναι σημαντικός
Πρέπει πάντοτε να θυμόμαστε ότι οι δημοσκοπήσεις οφείλουν να είναι σύντομες, γρήγορες και να μην είναι χρονοβόρες. Ιδανικά, μία έρευνα δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα πέντε λεπτά. Αν υποθέσουμε ότι σε ένα λεπτό μπορεί κάποιος να απαντήσεις σε 3 με 4 ερωτήσεις, τότε σε 5 λεπτά θα μπορέσει να συμπληρώσει ένα ερωτηματολόγιο με 15 ερωτήσεις. Κάθε ανοιχτή ερώτηση (με πεδίο κειμένου) απαιτεί περίπου 3 με 5 φορές περισσότερο χρόνο για να απαντηθεί σε σχέση με τις κλειστές ερωτήσεις.
Αν κατορθώσουμε να μειώσουμε το χρόνο που χρειάζεται για να συμπληρωθεί ένα ερωτηματολόγιο στο ελάχιστο δυνατό, τότε θα έχουμε ένα δυνατό σύμμαχο στο πλάι μας όταν διενεργούμε μία έρευνα. Επομένως, όταν οι ερωτήσεις έχουν καθοριστεί και είναι έτοιμες για να αποσταλούν, προτείνεται να πραγματοποιήσουμε έναν τελικό συνολικό έλεγχο για να διαπιστώσουμε το χρόνο που απαιτεί η συμπλήρωσή τους. Ο καλύτερος τρόπος για να το επιτύχουμε είναι να ζητήσουμε από έναν τρίτο (ένα συνάδελφο ή φίλο) να συμπληρώσει το ερωτηματολόγιο πριν αποσταλεί στο δείγμα των ερωτηθέντων μας.
Δοκιμαστικό τεστ
Και αν όλα όσα έχουμε αναφέρει μέχρι στιγμής αφορούν σε ζητήματα που οφείλουμε να λάβουμε υπόψη μας πριν ξεκινήσουμε να καταγράφουμε τις ερωτήσεις μας, υπάρχει ένα τελικό βήμα που θα πρέπει να εκτελέσουμε πριν αποστείλουμε την έρευνα στους συμμετέχοντες.
Ένα δοκιμαστικό τεστ μπορεί να αποκαλύψει σημαντικές αδυναμίες που δεν είναι ορατές στον ερευνητή. Για να αποφευχθεί αυτό, συστήνεται πριν τη διεξαγωγή της έρευνας να πραγματοποιηθεί πρώτα ένα δοκιμαστικό τεστ σε περιορισμένο αριθμό ατόμων. Υπάρχουν σημεία στα οποία δεν είναι σίγουροι πώς να απαντήσουν; Υπάρχει κάτι που είναι ασαφές ή ενοχλητικό στις ερωτήσεις; Μήπως κάποιες ερωτήσεις απαίτησαν πολλή σκέψη; Είναι σαφείς ως προς το πώς αναμένεται οι ερωτηθέντες να απαντήσουν; Και αν η άποψή τους δεν καλύπτεται πουθενά στις ερωτήσεις; Τα δοκιμαστικά τεστ βοηθούν ώστε να ξεκαθαρίζονται πιθανές στιγμές ενδοιασμού, ντροπής ή ανασφάλειας για τους συμμετέχοντες, καθώς και μια πιθανή στρέβλωση στις απαντήσεις τους.
Έπειτα από αυτό το βήμα, η έρευνα είναι έτοιμη για να αποσταλεί στους συμμετέχοντες.